To «μικρό ελάφι» της Βραζιλίας ήταν από …τη Σκωτία

Σαν σήμερα στις 11 Ιουλίου του 1894 γεννήθηκε στο Paisley της Γλασκώβης ο Archie McLean. Το όνομά του δε λέει και πολλά, ακόμα και στους Σκωτσέζους, στη Βραζιλία όμως δύσκολα θα ανοίξεις βιβλίο για την ποδοσφαιρική ιστορία της χώρας χωρίς να τον συναντήσεις. Ο Veadinho (μικρό ελάφι), όπως τον φώναζαν στη Βραζιλία για την ταχύτητα και την τεχνική του, επηρέασε όσο λίγοι το βραζιλιάνικο ποδόσφαιρο. O Αrchie Fulton McLean όταν ενηλικιώθηκε ακολούθησε το δρόμο της οικογένειας του, αλλά και των περισσότερων κατοίκων του Paisley, που ασχολούνταν με την κλωστοϋφαντουργία. Γνωστό σε όλο τον κόσμο για την ποιότητα των υφασμάτων του το Paisley, διέθετε αρκετές κλωστοϋφαντουργίες και ο McLean βρήκε δουλειά σε μία από αυτές, την “Coats & Clark”, ως μηχανικός.
Στο μεταξύ είχε ξεκινήσει την ποδοσφαιρική του καριέρα ως εξτρεμ, παίζοντας αρχικά στις τοπικές Arthurlie και Glasgow Perthshire για να πάει στην Ayr FC (που θα συγχωνευόταν στο μέλλον με την Ayr Parkhouse F.C.για να δημιουργήσουν την Ayr United) και μετά στη Galston FC και τη St Johnstone το 1910 με την οποία κατέκτησε το Consolation Cup. Η ποδοσφαιρική του αξία είχε γίνει γνωστή νωρίτερα κι είχε δοκιμαστεί τον Απρίλιο του 1908 από τη Woolwich Arsenal (τη γνωστή μας Arsenal, από τα μεγαθήρια της εποχής). Ο τεχνικός των Gunners, George Morrell είχε δοκιμάσει τον McLean στα φιλικά με τις Raith Rovers και Aberdeen, (η απόδοσή του σε εκείνα τα ματς είναι άγνωστη) χωρίς τελικά να τον πάρει στην ομάδα.
Η “Coats & Clark” το 1912 άνοιξε υποκατάστημα στη Βραζιλία (στο Sao Paulo) κι ο McLean, έμπειρος μηχανικός πια, στάλθηκε εκεί τον Ιούνιο. Το αρχικό πλάνο προέβλεπε ότι θα έμενε για 3 μήνες, τελικά έμεινε για …40 χρόνια, έκανε οικογένεια κι άλλαξε για πάντα τον τρόπο που παιζόταν το ποδόσφαιρο στη Βραζιλία. Από τις πρώτες εβδομάδες της άφιξής του ο McLean ίδρυσε τους Scottish Wanderes (με βασιλικό μπλε στη φανέλα, το λιοντάρι της Σκωτίας για σήμα, και παίκτες από τους εργαζόμενους στην εταιρία), που έμελλε να γίνει από τις καλύτερες ομάδες στο πρωτάθλημα του Sao Paulo. Mεταγράφηκε στη συνέχεια, μαζί με τους καλύτερους συμπαίκτες του, στην Sao Paulo Athletic Club, ομάδα που είχε ιδρύσει ο Άγγλος Charles Miller.

Ήταν, δε, βασικός στη μεικτή του πρωταθλήματος του Sao Paulo (Paulista XI) που έπαιζε με την αντίστοιχη μεικτή του Rio για κύπελλο του Sao Paulo-Rio το οποίο μάλιστα κέρδισε το 1914.

Η επιθετική γραμμή των Paulista με τους Formiga, Demosthenes, Friedenreich και McLean ήταν η κορυφαία στη Βραζιλία εκείνη την εποχή. Μέχρι τότε οι Βραζιλιάνοι έπαιζαν με τη βαθιά μπαλιά, όπως είχαν μάθει από τους Άγγλους που είχαν φέρει το άθλημα στη χώρα, κι η εμφάνιση του Αrchie McLean που έπαιζε στη γραμμή ήταν μια πραγματική επανάσταση. Ένας εξαιρετικός εξτρεμ, γρήγορος με εντυπωσιακή ντρίμπλα απέκτησε το παρατσούκλι Veadinho (μικρό ελάφι) και χάρη σε αυτόν οι Βραζιλιάνοι ανακάλυψαν το «tabelinha» τη γρήγορη εναλλαγή πάσας μεταξύ δύο παικτών (το γνωστό σε μας 1-2). Παίκτης με το στυλ του Jimmy Johnstone, ο McLean ήταν ο πρώτος εξτρέμ στην ιστορία του Βραζιλιάνικου ποδοσφαίρου σύμφωνα με το Richard McBeauty (έφορο του Ποδοσφαιρικού Μουσείου της Σκωτίας), και το στυλ του επηρέασε παίκτες όπως ο Garrincha. Ο Tomas Mazzoni (από τους σημαντικότερους ιστορικούς του Βραζιλιάνικου ποδοσφαίρου) αναγνωρίζει στο McLean την είσοδο του «tabelinha» στο Βραζιλιάνικο ποδόσφαιρο και τονίζει ότι η συνεργασία του στο αριστερό άκρο με το συμπατριώτη του τον Hopkins ήταν εντυπωσιακή. «Η αριστερή πλευρά ήταν μια πραγματική μηχανή» αναφέρει στα βιβλία του ο Mazzoni κι είναι γεγονός ότι το όνομα του McLean αναφέρεται πάντα στα βιβλία με την ποδοσφαιρική ιστορία της Βραζιλίας. Ο Roberto Assaf, σχολιαστής του βραζιλιάνικου ποδοσφαίρου και ιστορικός των σπορ αναφέρει χαρακτηριστικά: « Ο Archie δημιούργησε την ιδέα του παιχνιδιού από τα άκρα, με δύο παίκτες σε απόλυτη αρμονία όπως ήταν αυτός με το Bill Hopkins κι αυτό ήταν κάτι καινούργιο στη Βραζιλία, επηρέασε τον τρόπο που παίζουν και βλέπουν το παιχνίδι οι Βραζιλιάνοι.» Ο McLean έπαιζε στο υψηλότερο επίπεδο του βραζιλιάνικου ποδοσφαίρου μέχρι τα μέσα του 1920, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι μετά κρέμασε τα παπούτσια του. Το 1935 υπάρχει φωτό με το γιο του Robert στην ομάδα της So Paulo Athletic Club. Ο McLean έμεινε στη Βραζιλία μέχρι τη συνταξιοδότηση του το 1949, ο γιος του Robert έγινε τραπεζίτης στη Βραζιλία, ενώ ο εγγονός του, Malcolm πήγε στη Σκωτία και μέσω ενός τηλεοπτικού ντοκιμαντέρ έκανε γνωστή την ιστορία του παππού του. Ένα από τα κατορθώματα του McLean ήταν ότι έπαιξε με τη Βραζιλία κόντρα σε Χιλή και Αργεντινή το 1913! Ένα χρόνο μετά θα γίνονταν οι επίσημοι διεθνείς αγώνες, μέχρι τότε οι καλύτεροι παίκτες του πρωταθλήματος έπαιζαν στις …αντιπροσωπευτικές ομάδες της χώρας. «Aκούγεται απίστευτο, αλλά μου έχει διηγηθεί ότι έπαιξε για τη Βραζιλία εναντίον σε Χιλή και Αργεντινή» έχει πει ο εγγονός του McLean, Malcolm, που τονίζει για τον παππού του: «Ήταν πολύ σεμνός, δε περηφανευόταν για τίποτε, άρχισε να μου λέει για τις ποδοσφαιρικές του μέρες όταν με πήγαινε στο Love Street (έδρα τότε της St Mirren) μιας κι ήμασταν κι οι δύο οπαδοί της St Mirren.»
To «μικρό ελάφι» επέστρεψε το 1964 στη Βραζιλία σε ηλικία 78 ετών και παρακολούθησε ένα παιχνίδι στο Pacaembu Stadium της Sao Paulo. Όταν ανακοινώθηκε η παρουσία του γνώρισε την αποθέωση με το κοινό να τον χειροκροτά όρθιο. Ήταν ένα συγκινητικό ευχαριστώ, μια αναγνώριση στον πρώτο εξτρέμ που γνώρισε η χώρα του καφέ, ένα σεμνό Σκωτσέζο που άλλαξε τον τρόπο που έβλεπε κι έπαιζε το ποδόσφαιρο η Βραζιλία.